Жәми (1414 – 1492)

Джами
(1414 – 1492)

Из сборника «Весенний сад»

О сердце, мудрую послушай речь,
Ее узнал я от мужей бессмертных:
«Кто меч немилосердья обнажит,
Погибнет от меча немилосердных».

«Весь мир, – сказал мудрец, познавший правду мира, –
Народной жизни чистая тетрадь.
Блажен, кто добрые слова, кто добродетель
Сумел в тетради чистой начертать».

О тайне, о сокрытой и раскрытой,
Сказал мудрец, чья голова светла:
«Одна лежит, как в ножнах меч; другая –
Из лука выпущенная стрела».

Когда твой сан высок, познай науки,
Учись всему, что понял мудрый век.
Не званье возвышает человека,
А званье возвышает человек.

Для мудреца то благо и добро,
Что радостно душе, что сердцу мило,
А золото, алмазы, жемчуга
Подобны камню над твоей могилой.

Красивый голос, красота лица
И порознь могут обольстить сердца.
Но если совмещаются они,
То что пред ними знанья мудреца?

Ее краса день ото дня пышнее.
К чему спасаться? Гибель мне милее.
Людей упреки для меня – как ветер,
Что раздувает мой огонь сильнее.

О сердце, если ты затосковало,
Но друг пришел – тоски как не бывало.
В дни горести нам нужен друг хороший,
В дни радости друзей найдем немало.

Кто щедрым был, друзьям раздал богатство,
Он золото рассыпал к их ногам,
А все, что накопил проклятый скряга,
В наследство перешло к его врагам.

Сказал однажды Согари:
«Я гибну от воров,
Что мысли лучшие крадут
из строк моих и слов».
Я много строк его прочел,
но мысли не нашел.
Увы, он прав: украден смысл
из всех его стихов!

С тобою не встречаться не могу,
Но также и расстаться не могу.
Могу я отказаться от надежд,
От милой отказаться не могу.
Горю в огне сокрытом, но тебе
Я все еще признаться не могу.
«Ты – кипарис», – я молвил, но стыжусь,
В ошибке я сознаться не могу.
Сказал я без тебя: «Что ж, подожду!»
Сказал, но дожидаться не могу.
Сама ты подари мне поцелуй:
Его я домогаться не могу.
Терпению Джами не научу:
За это дело взяться не могу.

Жәми
(1414-1492)

«Яҙғы баҡса» шәлкеменән

Әй, күңелем, һүҙгә ҡолаҡ һалһаң,
Аҡыллы ир һүҙе – ғилемең:
«Яуыз эшкә ҡындан ҡылыс алһаң,
Шул ҡылыстан булыр үлемең!»

Донъяларҙы гиҙгән: «Донъя, – тигән, –
Халыҡ күңеленең дәфтәре.
Бәхетле һин, күрһәң шул дәфтәргә
Тик яҡшылыҡ яҙыу хәстәрен».

Сер тотоу һәм тотмау хаҡында
Бер аҡыллы әйтеп ҡалдырған:
«Тәүгеһе ул – ҡылыс ҡынында,
Икенсеһе – уҡ ул – атылған».

Дәрәжәң ҙур булһа, ғилем – нур,
Наҙанлыҡ – хур, күҙгә пәрәнжә.
Дәрәжәнән кеше булмай ҙур,
Кешенән ҙур була дәрәжә.

Аҡыллыға яҡшы тик шул бары:
Нигә күңеле ята, ашҡына.
Ә алтының, алмас, ынйыларың –
Ҡәбер өҫтөндәге таш ҡына.

Яғымлы ла тауыш, һылыу йөҙ –
Икеһе лә биләй йөрәгең.
Икеһе лә булһа – түҙһәң түҙ, –
Ғилемеңдең бармы кәрәге?

Һылыулығың һинең көн кеүек,
Һарғайырмын инде гөл кеүек.
Кешеләрҙең шелтә һүҙҙәре
Ут үрләткән генә ел кеүек.

Әй, йөрәгем, һағыш-ҡайғыла
Дуҫың килһә, ҡайғың юҡ була.
Ауыр саҡта яҡшы дуҫ кәрәк,
Еңел саҡта дуҫтар күп була.

Йомарттың бар алтын-көмөшө
Дуҫтарының килер юлында,
Һарандың бар йыйған өлөшө
Дошманының булыр ҡулында.

Бер танышым зарланды:
«Интегәм, – ти, – бурҙарҙан.
Күпме фекер урланды
Минең шиғри юлдарҙан».
Күп юлдарын уҡыным,
Юҡ шул фекер йораты, –
Хаҡ, ахыры, ҡорҙашым!
Барыһын бөткән урлатып!

Һине күрмәй, көтә алмайым,
Күрһәм тағы, китә алмайым.
Өмөтөмдө өҙөп бөтәм бит, –
Һине һөйөп бөтә алмайым.
Утта янып нисә ҡалмайым,
Серҙәремде сисә алмайым,
«Былбылым!» – тип эстән, ә үҙем
Һүҙҙән эшкә күсә алмайым.
«Ярай, көтөрмөн!» – тим, таң һайын,
Көтөрмөн, тим, көтә алмайым.
Үҙең үбеү бүләк итһәңсе,
Ә мин бүләк итә алмайым.
Сабырлыҡҡа, Жәми, өйрәтмә, –
Был эште мин үтәй алмайым!..