Фарсы моңдары / Персидские мотивы
ФАРСЫ МОҢДАРЫ
Уңалдылар иҫке яраларым,
Мәхшәр төштәр тормай һағалап.
Таһарандың сәйе, дауаларым,
Сәйханала сығам дауалап.
Ярарға тип, ахыры, ҡунағына,
Сәйханасым, гүйә, бәйгелә! –
Ҡаты хәмер, шарап урынына
Һыйлай мине ҡыҙыл сәй менән.
Һыйла, әйҙә, хужам, тик сама бел,
Шау ҡыҙыл гөл икән баҡсаңда.
Күҙен тиккә ҡыҫмағандыр бер гөл,
Ҡара пәрәнжәһен асҡанда.
Рәсәйҙә беҙҙең яҙ гөлдәрен
Тотмайҙар бит улай һис бәйҙә.
Белмәйҙәр ҙә хәнйәр хәйләләрен,
Үпкәнгә лә янсыҡ сисмәйҙәр.
Ә был шәфәҡ йөҙлө нескә билем
Яҡынайтһа ара алыҫын,
Мин Хорассан шәлен ябыр инем,
Түшәр инем Шираз балаҫын.
Сәйҙе, хужам, һин ҡатыраҡ яһа,
Мин алдамам һине ғүмерҙә.
Мин үҙемә үҙем бирәм баһа,
Һин ни уйлаһаң да эңерҙә.
Ишеккә лә тишеп ҡарамай тор,
Ҡапҡасы бар барыбер ҡапҡаңдың...
Тиккә генә күҙе балҡымайҙыр
Ҡара пәрәнжәһен асҡандың.
Я спросил сегодня у менялы,
Что дает за полтумана по рублю,
Как сказать мне для прекрасной Лалы
По-персидски нежное «люблю»?
Я спросил сегодня у менялы
Легче ветра, тише Ванских струй,
Как назвать мне для прекрасной Лалы
Слово ласковое «поцелуй»?
А еще спросил я у менялы,
В сердце робость глубже притая,
Как сказать мне для прекрасной Лалы,
Как сказать ей, что она «моя»?
И ответил мне меняла кратко:
О любви в словах не говорят,
О любви вздыхают лишь украдкой,
Да глаза, как яхонты, горят.
Поцелуй названья не имеет,
Поцелуй не надпись на гробах.
Красной розой поцелуи веют,
Лепестками тая на губах.
От любви не требуют поруки,
С нею знают радость и беду.
«Ты – моя» сказать лишь могут руки,
Что срывали черную чадру.
Шаганэ ты моя, Шаганэ!
Потому, что я с севера, что ли,
Я готов рассказать тебе поле,
Про волнистую рожь при луне.
Шаганэ ты моя, Шаганэ.
Һораным мин бөгөн асламсынан –
Йәнәһе лә, аҡса ваҡлатам! –
Ҡалай әйтергә, тип, Лал һылыуға
Саф фарсыса бер һүҙ: «Яратам»?
Һораным мин бөгөн асламсынан,
Елдән еңел, күлдән тыныраҡ:
Ҡалай әйтергә, тип, Лал һылыуға
Наҙлы «үбеү» һүҙен һуңыраҡ.
Һораным мин тағы асламсынан,
Ҡулға алып саҡ-саҡ үҙемде:
Ҡалай әйтергә, тип, Лал һылыуға
«Һин – минеке» тигән һүҙемде.
Тик асламсым өҙә киҫте былай:
«Әйтелмәй, тип, һөйөү һүҙ менән –
Ғашиҡтар тик йәшерен яманһыулай,
Аңлашалар бары күҙ менән.
Үбешеүгә исем-ат бирмәйҙәр –
Яҙыумы ул ҡәбер тышында?
Үбешеү тик ирей ирендәрҙә,
Ҡыҙыл гөлдөң наҙлы тажындай.
Мөхәббәтте ант та нығытмайҙыр,
Ул сыныға шатлыҡ-ҡайғынан.
«Һин – минеке» тиеп әйтә алыр
Пәрәнжә асҡан ҡул ғына».
Шәһәнәм һин минең, Шәһәнәм,
Төньяҡтанмы әллә булғанға,
Мин әҙермен һиңә йырларға
Ай аҫтында арыш бешкәнен,
Шәһәнәм һин минең, Шәһәнәм.
Потому, что я с севера, что ли,
Что луна там огромней в сто раз,
Как бы ни был красив Шираз,
Он не лучше рязанских раздолий.
Потому, что я с севера, что ли?
Я готов рассказать тебе поле,
Эти волосы взял я у ржи,
Если хочешь, на палец вяжи –
Я нисколько не чувствую боли.
Я готов рассказать тебе поле.
Про волнистую рожь при луне
По кудрям ты моим догадайся.
Дорогая, шути, улыбайся,
Не буди только память во мне
Про волнистую рожь при луне.
Шаганэ ты моя, Шаганэ!
Там, на севере, девушка тоже,
На тебя она страшно похожа,
Может, думает обо мне...
Шаганэ ты моя, Шаганэ.
Ты сказала, что Саади
Целовал лишь только в грудь.
Подожди ты, Бога ради,
Обучусь когда-нибудь.
Ты пропела: «За Евфратом
Розы лучше смертных дев».
Если был бы я богатым,
То другой сложил напев.
Я б порезал розы эти,
Ведь одна отрада мне –
Чтобы не было на свете
Лучше милой Шаганэ.
И не мучь меня заветом,
У меня заветов нет.
Коль родился я поэтом,
То целуюсь, как поэт.
Төньяҡтанмы әллә булғанға,
Шираз нисек матур булмаһын,
Ай ҙа нисек серле тыумаһын,
Етмәй беҙҙең иркен ҡырҙарға,
Төньяҡтанмы әллә булғанға.
Мин әҙермен һиңә йырларға:
Был сәсте мин алдым арыштан,
Теләһәң, ал һис тә ҡарышмам,
Бармағыңа мөмкин урарға,
Мин әҙермен һиңә йырларға.
Ай аҫтында арыш бешкәнен
Бөҙрә сәстәремдән минең бел,
Ҡәҙерлем, һин шаяр, йылмай, көл,
Тик иҫләтмә, иҫкә төшмәһен
Ай аҫтында арыш бешкәне.
Шәһәнәм һин минең, Шәһәнәм,
Төньяҡта бер һылыу ҡыҙ ҡалған,
Иҫ киткес ул һиңә оҡшаған,
Көнләшәлер, бәлки, ул һинән...
Шәһәнәм һин минең, Шәһәнәм!
Һин әйтәһең, Сәғәҙи, тип,
Үпкән, имеш, гел түштән.
Сабыр итсе, мин дә бер көн
Ситтә ҡалмам был эштән!..
«Гөлдәр Евфрат аръяғында
Ҡыҙҙарҙан сибәр», – тинең.
Һинең һымаҡ йырлай алһам,
Башҡа көй көйләр инем:
Өҙөр инем ул гөлдәрҙе,
Булмаһа йыуанысым –
Шәһәнәмдән башҡа юҡ бит
Донъяла ҡыуанысым.
Ғазаплама вәғәҙә тип,
Вәғәҙәме килешә?
Шағир булып тыуғас ергә,
Шағирҙарса үбешәм...
Никогда я не был на Босфоре,
Ты меня не спрашивай о нем.
Я в твоих глазах увидел море,
Полыхающее голубым огнем.
Не ходил в Багдад я с караваном,
Не возил я шелк туда и хну.
Наклонись своим красивым станом,
На коленях дай мне отдохнуть.
Или снова, сколько ни проси я,
Для тебя навеки дела нет,
Что в далеком имени – Россия –
Я известный, признанный поэт.
У меня в душе звенит тальянка,
При луне собачий слышу лай.
Разве ты не хочешь, персиянка,
Увидать далекий, синий край?
Я сюда приехал не от скуки –
Ты меня, незримая, звала.
И меня твои лебяжьи руки
Обвивали, словно два крыла.
Я давно ищу в судьбе покоя
И хоть прошлой жизни не кляну.
Расскажи мне что-нибудь такое
Про твою веселую страну.
Заглуши в душе тоску тальянки,
Напои дыханьем свежих чар,
Чтобы я о дальней северянке
Не вздыхал, не думал, не скучал.
И хотя я не был на Босфоре –
Я тебе придумаю о нем.
Все равно – глаза твои, как море,
Голубым колышутся огнем.
Булғаным юҡ Босфор ерҙәрендә,
Һин һорашма ул ер хаҡында.
Тик диңгеҙҙе күрҙем күҙҙәреңдә,
Тоҡанғанда зәңгәр ялҡындан.
Карауандар яллап Бағдадҡа ла
Ебәк-ҡына тейәп китмәйем.
Һомғол һының мине утҡа һала,
Тубығыңда серем итәйем.
Әллә тағы – күпме үтенһәм дә –
Күҙ төбөңдә шикле йыйырсыҡ?
Эйе, бынан алыҫ үҙ илемдә
Мин танылған мәшһүр бер йырсы.
Күңелемдә – тальян сыңы айҙың,
Ҡолағымда – эттәр һаулауы.
Күк илемде, ахыры, фарсы ҡыҙы,
Һиңә генә ҡыйын аңлауы?
Эс бошҡандан түгел, мин бит бында
Тойоп килдем һинең тауышты.
Ҡулдарыңа – аҡҡош ҡанатындай –
Тапшырҙым мин инде яҙмышты.
Үткәндәргә үпкәм булмаһа ла,
Тынғы эҙләп килдем мин бында.
Йә, һөйләсе миңә ни булһа ла
Шат ҡояшлы илең хаҡында.
Саф һулышың менән һин сихырлап
Баҫып торсо тальян һағышын.
Алыҫтағы төньяҡ ҡыҙын уйлап,
Йышаймаһын йөрәк ҡағышым.
Булмаһам да Босфорҙа мин ҡунаҡ,
Һүҙ табырмын уның хаҡында.
Күҙҙәрең бит барыбер диңгеҙ һымаҡ
Тоҡанғанда зәңгәр ялҡындан.
Свет вечерний шафранного края,
Тихо розы бегут по полям.
Спой мне песню, моя дорогая,
Ту, которую пел Хайям.
Тихо розы бегут по полям.
Лунным светом Шираз осиянен,
Кружит звезд мотыльковый рой.
Мне не нравится, что персияне
Держат женщин и дев под чадрой,
Лунным светом Шираз осиянен.
Иль они от тепла застыли,
Закрывая телесную медь?
Или, чтобы их больше любили,
Не желают лицом загореть,
Закрывая телесную медь?
Дорогая, с чадрой не дружись,
Заучи эту заповедь вкратце,
Ведь и так коротка наша жизнь,
Мало счастьем дано любоваться.
Заучи эту заповедь вкратце.
Даже все некрасивое в роке
Осеняет своя благодать.
Потому и прекрасные щеки
Перед миром грешно закрывать,
Коль дала их природа-мать.
Тихо розы бегут по полям.
Сердцу снится страна другая.
Я спою тебе сам, дорогая,
То, что сроду не пел Хайям...
Тихо розы бегут по полям.
Зәғфрандай илдең зәңгәр кисе,
Тыныс ҡына гөлдәр иҙ(е)рәй.
Йәсе, йәнем, бер йыр йырлап бирсе,
Хәйәм үҙе алһын иҫерә.
Тыныс ҡына гөлдәр иҙ(е)рәй.
Ай нурына Шираз ҡойонғанда,
Күбәләктәй – йондоҙ күстәре.
Бында миңә бик ят тойолғандай,
Пәрәнжәле ҡыҙҙың кистәре,
Ай нурына Шираз ҡойонғанда.
Әллә ҡыҙҙар нурҙан ойоғанмы,
Бөркәп шулай баҡыр йөҙҙәрен?
Йә һөйөүҙе нығыраҡ тойорғамы,
Айҙан-көндән һаҡлай үҙҙәрен?
Аһ, күрәһе ине күҙҙәрен!..
Ҡәҙерлем, һин ташла пәрәнжәңде,
Ҡолаҡҡа таҡ, һүҙем – ай-алҡа.
Бел үҙеңдең күркең-дәрәжәңде,
Былай ҙа бит ғүмер бик ҡыҫҡа,
Ҡолаҡҡа таҡ, һүҙем – ай-алҡа!
Яҙмышына зарлы әҙәмде лә
Мәхрүм итмәй, тиҙәр, мөхәббәт.
Шуның өсөн айҙай йөҙөңдө лә
Бөркәнсеккә йәшереү енәйәт,
Биргәс икәс әсәң-тәбиғәт!
Тыныс ҡына гөлдәр иҙрәгәндә,
Башҡа бер ил килә хыялға,
Мин йырлайым үҙем, көй килгәндә,
Ул ғүмерҙә килмәҫ Хәйәмгә,
Тыныс ҡына гөлдәр иҙрәгәндә...
Воздух прозрачный и синий,
Выйду в цветочные чащи.
Путник, в лазурь уходящий,
Ты не дойдешь до пустыни.
Воздух прозрачный и синий.
Лугом пройдешь, как садом,
Садом – в цветенье диком.
Ты не удержишься взглядом,
Чтоб не припасть к гвоздикам.
Лугом пройдешь, как садом.
Шепот ли, шорох иль шелест –
Нежность, как песни Саади.
Вмиг отразится во взгляде
Месяца желтая прелесть,
Нежность, как песни Саади.
Голос раздастся пери,
Тихий, как флейта Гассана,
В крепких объятиях стана
Нет ни тревог, ни потери,
Только лишь флейта Гассана.
Вот он удел желанный
Всех, кто в пути устали.
Ветер благоуханный
Пью я сухими устами,
Ветер благоуханный.
Золото холодное луны,
Запах олеандра и левкоя.
Хорошо бродить среди покоя
Голубой и ласковой страны.
Шундай саф һәм зәңгәр һауа!
Ҡыуаҡтарға сығып ауам.
Туҡта, юлсы, туҡтап торсо,
Китмә, таңға юлың борсо –
Шундай саф һәм зәңгәр һауа!
Туғай тиһәм, баҡса, буғай,
Ҡотороноп гөлөн болғай.
Мәжбүр булам эйелергә,
Һәр сәскәнән һөйөлөргә –
Туғай тиһәм, баҡса, буғай.
Бышылдауы, шытырлауы –
Нәҡ Сәғҙиҙең йыр йырлауы!
Айҙың сыңлап бер ҡарауы,
Нурға сорнап, сихырлауы –
Нәҡ Сәғҙиҙең йыр йырлауы!
Сеү, ниндәй моң? Ни юрайым?
Хәсәндең был наҙ һорнайы!
Ҡыҫып ал да ҡосағыңа,
Ул, рәхмәт, тип был сағыңа!..
Тик Хәсәндең бар һорнайы.
Бына ҡайҙа сарсап көткән,
Көтөп көтөк булып бөткән,
Хуш еҫенән ел иҫергән
Йәш бер ҡыҙҙың ирененән
Һурып үбер мәлең еткән!
Күктә – айҙың һалҡын алтыны,
Ерҙә – гөлдөң мең-мең төҫтәре.
Мин, уларҙың эсеп еҫтәрен,
Тоймайым да айҙың һалҡынын.
Далеко-далече там Багдад,
Где жила и пела Шахразада.
Но теперь ей ничего не надо.
Отзвенел давно звеневший сад.
Призраки далекие земли
Поросли кладбищенской травою.
Ты же, путник, мертвым не внемли,
Не склоняйся к плитам головою.
Оглянись, как хорошо кругом:
Губы к розам так и тянет, тянет.
Помирись лишь в сердце со врагом –
И тебя блаженством ошафранит.
Жить – так жить, любить – так уж влюбляться.
В лунном золоте целуйся и гуляй,
Если ж хочешь мертвым поклоняться,
То живых тем сном не отравляй.
Это пела даже Шахразада, –
Так вторично скажет листьев медь.
Тех, которым ничего не надо,
Только можно в мире пожалеть.
В Хорасане есть такие двери,
Где обсыпан розами порог.
Там живет задумчивая пери.
В Хорасане есть такие двери,
Но открыть те двери я не мог.
У меня в руках довольно силы,
В волосах есть золото и медь.
Голос пери нежный и красивый.
У меня в руках довольно силы,
Но дверей не смог я отпереть.
Шәһрәзада йырлап йәшәгән
Бағдад бынан алыҫ-алыҫта.
Ниңә хәҙер уға ырыҫ-дан?
Күптән күкрәп, күптән йәшнәгән...
Алыҫ шәүләләрен был ерҙең
Үләндәре күмгән ҡәберҙең.
Таштарына эйеп башыңды,
Һин, мосафир, түкмә йәшеңде.
Донъяға баҡ: ниндәй хозурлыҡ!
Тыңла ғына гөлдәр ҡушҡанын:
Ҡоластарың йәйеп осорлоҡ,
Әйләнһә тик дуҫҡа дошманың...
Йәшәгәс һин – йәшә, һөйгәс – һөй,
Ай нурында йөрө үбешеп.
Үлгәндәргә башың эйһәң – эй,
Тереләргә ағыу – ул төшөң.
Шәһрәзада шулай йырлаһа,
Мең ҡабатлар япраҡ баҡыры.
Был донъяны берәү хурлаһа,
Тик йәлләргә кәрәк бахырҙы.
Хорасанда шундай ишектәр бар,
Һалмаған гөл унда ҡалманы:
Йәшәй унда бер ҡыҙ, йотоп моң-зар.
Хорасанда шундай ишектәр бар,
Тик уларҙы аса алманым.
Ҡулдарымда көс тә етерлек тә,
Сәстәрем дә алтын-баҡырҙан,
Тауышы ла хайран итерлек тә,
Ҡулдарымда көс тә етерлек тә,
Тик ишеге түгел асырҙан!..
Ни к чему в любви моей отвага.
И зачем? Кому мне песни петь? –
Если стала неревнивой Шага,
Коль дверей не смог я отпереть,
Ни к чему в любви моей отвага.
Мне пора обратно ехать в Русь.
Персия! Тебя ли покидаю?
Навсегда ль с тобою расстаюсь
Из любви к родимому мне краю?
Мне пора обратно ехать в Русь.
До свиданья, пери, до свиданья.
Пусть не смог я двери отпереть,
Ты дала красивое страданье,
Про тебя на родине мне петь.
До свиданья, пери, до свиданья.
Голубая родина Фирдуси,
Ты не можешь, памятью простыв,
Позабыть о ласковом урусе
И глазах, задумчиво простых,
Голубая родина Фирдуси.
Хороша ты, Персия, я знаю,
Розы, как светильники, горят
И опять мне о далеком крае
Свежестью упругой говорят.
Хороша ты, Персия, я знаю.
Я сегодня пью в последний раз
Ароматы, что хмельны, как брага.
И твой голос, дорогая Шага,
В этот трудный расставанья час
Слушаю в последний раз.
Ҡыйыулығым бушҡа һөйөүемдә,
Йыр тыңлаусым инде ҡалмағас,
Шаһәнәм дә көлгәс көйөүемдән,
Ҡыйыулығым бушҡа һөйөүемдә,
Ишеген дә аса алмағас.
Ҡайтыр саҡ та етте Рәсәйгә,
Фарсы иле, ни хәл итәйем?
Хушлашабыҙ, буғай, беҙ мәңгегә?
Ҡайтыр саҡ та етте Рәсәйгә,
Тик һинән һуң нисек китәйем?
Һау бул инде, һылыу, һау бул инде,
Аса алмаһам да ишегең,
Татлы ғазап булып йәнгә индең,
Һау бул инде, һылыу, һау бул инде,
Һинең хаҡта илем ишетһен!..
Фирҙәүсиҙең зәңгәр илкәйе!..
Яғымлы бер дуҫың хаҡында
Оноталмаҫһың, юйып иҫкәйең,
Уйсан күҙе ҡалыр аңыңда,
Фирҙәүсиҙең зәңгәр илкәйе!
Шәпһең, фарсы иле, мин беләм:
Шәмсыраҡтай яна гөл генәң,
Шул гөлдәрҙәй һығылып түгеләм,
Иҫкә төшһә йәнә илгенәм,
Шәпһең, фарсы иле, мин беләм.
Һуңғы ҡабат эсәм, һуңғы көн
Хуш еҫтәрен, ҡойған бал һымаҡ.
Хушлашҡанда, Шаһәм, һөйөклөм,
Тауышың да йәнгә ял һымаҡ,
Һәр һүҙеңде йотам мин бөгөн.
Но тебя я разве позабуду?
И в моей скитальческой судьбе
Близкому и дальнему мне люду
Буду говорить я о тебе –
И тебя навеки не забуду.
Я твоих несчастий не боюсь,
Но на всякий случай твой угрюмый
Оставляю песенку про Русь:
Запевая, обо мне подумай,
И тебе я в песне отзовусь...
Быть поэтом – это значит то же,
Если правды жизни не нарушить,
Рубцевать себя по нежной коже,
Кровью чувств ласкать чужие души.
Быть поэтом – значит петь раздольно,
Чтобы было для тебя известней.
Соловей поет – ему не больно,
У него одна и та же песня.
Канарейка с голоса чужого –
Жалкая, смешная побрякушка.
Миру нужно песенное слово
Петь по-свойски, даже как лягушка.
Магомет перехитрил в Коране,
Запрещая крепкие напитки,
Потому поэт не перестанет
Пить вино, когда идет на пытки.
И когда поэт идет к любимой,
А любимая с другим лежит на ложе,
Влагою живительной хранимый,
Он ей в сердце не запустит ножик.
Но, горя ревнивою отвагой,
Будет вслух насвистывать до дома:
«Ну и что ж! помру себе бродягой,
На земле и это нам знакомо».
Тик булырмы һине онотоп?
Ил ҡыҙырған яңғыҙ саҡтарҙа
Мин һөйләрмен, ут йотоп,
Яҡындарға, ете яттарға,
Мәңге булмаҫ һине онотоп.
Юҡ, ҡурҡытмай мине яҙмышың,
Тик берәй хәл ҡуйһа яралап,
Йыр ҡалдырам – илем һағышын.
Уйла, йырлап, минең турала,
Яуап бирер йөрәк тауышым.
Шағир булыу – шул уҡ шәһит үлеү,
Тормош дөрөҫлөгөн боҙмау ул,
Йөрәгеңде телеп, ҡаның бүлеп,
Башҡа күңелдәрҙе наҙлау ул.
Шағир булыу – ул киңлекте йырлау,
Тик киңлектә күңел йылмайыр.
Һандуғасҡа, ана, ни һуң һайрау!
Күпме һайрамаһын – бер үк йыр.
Сыйырсыҡ та, башҡаларҙан урлап,
Йырлай яҙын – әҙер ояла.
Ә һин теләһә тәлмәрйенсә сурла,
Тик үҙеңсә йырла донъяла.
Мөхәммәт ул тыйған Ҡөрьәнендә
Дуҫ булыуҙы хәмер-шарапҡа.
Әммә Хоҙай шағир йөрәгендә
Башҡасараҡ ғазап яралтҡан...
Шуға ла ул һөйгән йәрен йырлай,
Йәре ятһа, ҡосоп ят йәрҙе,
Йәншишмәнән эскән дымы һаҡлай,
Ҡаҙап бармай уға хәнйәрҙе.
Өйгәсә ул сай һыҙғырып ҡайтһа,
Саялығын кем һуң тыяла?
«Ярай, – тиер, – бер дөмөгөп ятһам,
Был да таныш беҙгә донъяла...»
Руки милой – пара лебедей –
В золоте волос моих ныряют.
Все на этом свете из людей
Песнь любви поют и повторяют.
Пел и когда-то далеко
И теперь пою про то же снова,
Потому и дышит глубоко
Нежностью пропитанное слово.
Если душу вылюбить до дна,
Сердце станет глыбой золотою,
Только тегеранская луна
Не согреет песни теплотою.
Я не знаю, как мне жизнь прожить:
Догореть ли в ласках милой Шаги,
Иль под старость трепетно тужить
О прошедшей песенной отваге?
У всего своя походка есть:
Что приятно уху, что – для глаза.
Если перс слагает плохо песнь,
Значит, он вовек не из Шираза.
Про меня же и за эти песни
Говорите так среди людей:
Он бы пел нежнее и чудесней,
Да сгубила пара лебедей.
«Отчего луна так светит тускло
На сады и стены Хороссана?
Словно я хожу равниной русской
Под шуршащим пологом тумана», –
Ике аҡҡош – йәрем ҡулдары –
Сумып уйнай алтын сәсемдә.
Был донъяла әҙәм балалары
Бар(ы)һы бер йыр һаҡлай хисендә.
Ҡасандыр бит мин дә йырланым,
Әле ҡайттым тағы шул йырға.
Наҙ һеңгән һүҙ шуға, нурланып,
Әҙер тора аһын ҡойорға.
Булыр ине алтын тауындай,
Ахырғаса һөйһә йөрәгең.
Тик Таһаран айы, ҡауындай,
Йылытмай шул йырҙы, күрәһең.
Белмәйем дә ҡалай итергә:
Янырғамы Шаһәм наҙында?
Ҡалырғамы ҡартлыҡ көтөргә,
Тыйылып был ҡыйыу аҙымдан?
Һәр нигә баҡ бейек ҡыраздан:
Ҡайһы – күҙгә, ҡайһы – ҡолаҡҡа?
Хөрт йырсы ул булмаҫ Шираздан,
Яңылыштан булыр олаҡҡан...
Был йырҙарым өсөн аҙыраҡ
Һүҙ ҙә тейер, оҡшап етмәһә,
Йырлар инем моңло-наҙлыраҡ,
Ике аҡҡош харап итмәһә.
«Нилектән ай шулай тоноҡ ҡарай
Хорассандың диуар, бағына?
Гүйә, томан шауын ярып барам,
Ҡайтҡанмын да тыуған яғыма».
Так спросил я, дорогая Дала,
У молчащих ночью кипарисов,
Но их рать ни слова не сказала,
К небу гордо головы завысив.
«Отчего луна так светит грустно?» –
У цветов спросил я в тихой чаще,
И цветы сказали: «Ты почувствуй
По печали розы шелестящей».
Лепестками роза расплескалась,
Лепестками тайно мне сказала:
«Шаганэ твоя с другим ласкалась,
Шаганэ другого целовала.
Говорила: «“Русский не заметит...
Сердцу – песнь, а песне – жизнь и тело”.
Оттого луна так тускло светит,
Оттого печально побледнела».
Слишком много виделось измены,
Слез и мук, кто ждал их, кто не хочет.
Но и все ж вовек благословенны
На земле сиреневые ночи.
Глупое сердце, не бейся!
Все мы обмануты счастьем,
Нищий лишь просит участья...
Глупое сердце, не бейся!
Месяца желтые чары
Льют по каштанам в пролесь.
Лале склонясь на шальвары,
Я под чадрою укроюсь.
Глупое сердце, не бейся.
Все мы порою, как дети,
Часто смеемся и плачем.
Выпали нам на свете
Радости и неудачи.
Глупое сердце, не бейся.
Шулай һораным мин, Лал һөйөклөм,
Ойоп торған орсоҡ ағастан.
Тик кипарис теле әллә бикле –
Башын сөйөп ҡалды бер оста.
«Нилектән ай шулай моңһоу ҡарай? »
Тип гөлдәргә баҡтым был төндә.
«Той һин уны, – тине улар, ярай, –
Һағышынан ҡыштыр гөлөңдөң».
Таж керпеген гөлөм һирпеп асты,
Таж телкәйе быш-быш сер систе:
«Шаһәнәң бит башҡа менән ҡасты,
Шаһәнәң бит... үпте... хәсисте!..
Теге урыҫ, – тине, – һиҙмәҫ әле,
Миңә түгел – әүрәй йыр-моңға...»
Шуға ла шул айҙың бойоҡ мәле,
Шуға ла шул төҫө ҡомһарған...
Үтә күп күрелде хыянаттар,
Уттар йотоп, күҙ йәш түккәндәр...
Ә шулай ҙа ҡалһын айҙа таптар,
Ер йөҙөндә – мәңге күк төндәр.
Типмә инде, һантый йөрәк!
Бәхет йөрөй ул ситтәрәк,
Тик фәҡирҙе йәлләү кәрәк,
Типмә улай, һантый йөрәк!
Айҙың һары сихырынан
Сайҡалыша тал да тирәк.
Һаҡла, Лалым, ай нурынан,
Пәрәнжәңде яп тиҙерәк,
Типмә, типмә, һантый йөрәк!
Беҙ ҡайһы саҡ хәс тә бала:
Көлөшәбеҙ йыш бигерәк.
Яҙған беҙгә был донъяла
Илашыуҙар тик күберәк,
Ҡуй, типмәсе, һантый йөрәк!
Многие видел я страны,
Счастья искал повсюду.
Только удел желанный
Больше искать не буду.
Глупое сердце, не бейся.
Жизнь не совсем обманула.
Новой напьемся силой.
Сердце, ты хоть бы заснуло
Здесь, на коленях у милой.
Жизнь не совсем обманула.
Может, и нас отметит
Рок, что течет лавиной,
И на любовь ответит
Песнею соловьиной.
Глупое сердце, не бейся.
Голубая да веселая страна.
Честь моя за песню продана.
Ветер с моря, тише дуй и вей –
Слышишь, розу кличет соловей?
Слышишь, роза клонится и гнется
Эта песня в сердце отзовется.
Ветер с моря, тише дуй и вей –
Слышишь, розу кличет соловей?
Ты ребенок – в этом спора нет,
Да и я ведь разве не поэт?
Ветер с моря, тише дуй и вей –
Слышишь, розу кличет соловей?
Дорогая Гелия, прости.
Много роз бывает на пути,
Много роз склоняется и гнется,
Но одна лишь сердцем улыбнется.
Күп илдәрҙе гиҙеп сыҡтым:
Бәхетлеләр ерҙә һирәк.
Эҙләмәнем инде юҡты,
Юҡты юллау ниңә кәрәк?
Туҡта! Типмә, һантый йөрәк!
Өлөшһөҙ ҙә түгелбеҙҙер,
Көс йыйырбыҙ тағы алда.
Тик, йөрәгем, серем ит бер
Һөйөклөмдөң тубығында, –
Өлөшһөҙ ҙә түгелбеҙҙер?
Бәлки, яҙмыш яҙған булһа,
Бер уҙҙырыр ул түргәрәк.
Гөл нурыңа былбыл ҡунһа,
Тағы һиңә ни һуң кәрәк?
Типмә инде, һантый йөрәк!
Эй һин, зәңгәр илдең алсаҡ алыҫы!
Һатылды бит йыр-моңдарға намыҫым.
Сеү, талғын иҫ, диңгеҙ еле, тын йә ҡас –
Ишетәһеңме, гөлөн арбай һандуғас?
Ишетәһеңме, бөгөлә гөл, һығыла –
Йөрәк йыры күңелдәргә яғыла.
Сеү, талғын иҫ, диңгеҙ еле, тын йә ҡас –
Ишетәһеңме, гөлөн арбай һандуғас?
Һин – сабыйһың, бәхәсһеҙ ҙә билдәле,
Ә һуң шағир түгелме ни мин дәле?
Сеү, талғын иҫ, диңгеҙ еле, тын йә ҡас –
Ишетәһеңме, гөлөн арбай һандуғас?
Кисер мине, Ғәлиәм һин, ҡәҙерлем,
Күп гөлдәрҙе күрҙем инде хәҙер мин.
Юлда гөлдәр күп бөгөлөр, һығылыр,
Тик береһенең йылмайыуы йыйылыр.
Улыбнемся вместе, ты и я,
За такие милые края.
Ветер с моря, тише дуй и вей –
Слышишь, розу кличет соловей?
Голубая да веселая страна.
Пусть вся жизнь моя за песню продана,
Но за Гелию в тенях ветвей
Обнимает розу соловей.
КАПИТАН ЗЕМЛИ
Еще никто
Не управлял планетой,
И никому
Не пелась песнь моя.
Лишь только он,
С рукой своей воздетой,
Сказал, что мир –
Единая семья.
Не обольщен я
Гимнами герою,
Не трепещу
Кровопроводом жил.
Я счастлив тем,
Что сумрачной порою
Одними чувствами
Я с ним дышал
И жил.
Не то что мы,
Которым все так
Близко, –
Впадают в диво
И слоны...
Как скромный мальчик
Из Симбирска
Стал рулевым
Своей страны.
Средь рева волн
В своей расчистке,
Слегка суров
И нежно мил,
Әйҙә бергә йылмаяйыҡ – һин дә мин,
Бындай илгә ниндәй генә илдәр тиң?
Сеү, талғын иҫ, диңгеҙ еле, тын йә ҡас –
Ишетәһеңме, гөлөн арбай һандуғас?
Эй был зәңгәр, алсаҡ илкәй һау булһын,
Бар ғүмерем әйҙә йырға һатылһын.
Тик Ғәлиәм өсөн төндә, ай тыуғас,
Гөлөн шашып ҡосаҡлаһын һандуғас.
ЕР КАПИТАНЫ
Бер кем әле
Тетрәтмәгән ерҙе,
Бер кемгә лә
Мин йыр яҙманым.
Бары тик ул
Ярып әйтеп бирҙе
Берҙәм ғаилә тип
Донъяны.
Тәм тапманым
Уға гимндарҙан,
Ҡаным ҡайнап,
Ебеп төшмәнем.
Мин бәхетле:
Ауыр замандарҙа
Уның менән
Бергә һулап,
Бергә йәшәнем.
Бер беҙ генә түгел, –
Күр, фәһем ит! –
Иҫе китә
Хатта филенең:
Ябай ғына
Сембер малайы бит
Ишкәксеһе булды
Иленең!..
Ел-дауылда
Яңыртҡанда ерҙе,
Наҙлы булды,
Аяу белмәне.
Он много мыслил
По-марксистски,
Совсем по-ленински
Творил.
···························
Он в разуме,
Отваги полный
Лишь только прилегал
К рулю,
Чтобы об мыс
Дробились волны,
Простор давая
Кораблю.
Он – рулевой
И капитан.
Страшны ль с ним
Шквальные откосы?
Ведь, собранная
С разных стран,
Вся партия его –
Матросы.
Не трусь,
Кто к морю не привык:
Они за лучшие
Обеты
Зажгут,
Сойдя на материк,
Путеводительные светы.
Тогда поэт
Другой судьбы,
И уж не я,
А он меж вами
Споет вам песню
В честь борьбы
Другими,
Новыми словами.
Он скажет:
«Только тот пловец,
Кто, закалив
В бореньях душу,
Открыл для мира наконец
Никем не виданную
Сушу».
Күп уйланы
Ул марксса үҙе,
Тик ленинса
Эшен эшләне.
Тәүәккәллек һалды
Соғоллоҡҡа,
Бар тулҡындар ҡапыл
Сығып юҡҡа,
Иркен юл асылды
Карапҡа.
Ул – ишкәксе
Һәм капитан үҙе,
Дауылдың юҡ
Уға хәтәре.
Диңгеҙсеһен йыйып
Бар илдәрҙең,
Партияһын төҙҙө –
Ғәскәрен.
Күнекмәгән булһаң
Һин диңгеҙгә,
Һис тә ҡурҡма
Улар барында.
Изге маҡсат өсөн,
Төшөп ергә,
Яндырырҙар
Маяҡ ярында.
Ул сағында
Булмам тик мин генә,
Башҡа йырсы
Һеҙҙең арала,
Башҡа һүҙҙәр,
Яңы һүҙҙәр менән
Йырлар һеҙгә
Ошо турала:
«Кем күңеле күргән
Көрәштәрҙе,
Тик шул ғына, – тиер,
Йөҙөүсе.
Күҙ күрмәгән
Яңы ҡоро ерҙе
Шул асыуы
Донъя йөҙө өсөн!»
Несказанное, синее, нежное...
Тих мой край после бурь, после гроз,
И душа моя – поле безбрежное –
Дышит запахом меда и роз.
Я утих. Годы сделали дело,
Но того, что прошло, не кляну.
Словно тройка коней оголтелая
Прокатилась во всю страну.
Напылили крутом. Накопытили.
И пропали под дьявольский свист.
А теперь вот в лесной обители
Даже слышно, как падает лист.
Колокольчик ли? Дальнее эхо ли?
Все спокойно впивает грудь.
Стой, душа, мы с тобой проехали
Через бурный положенный путь.
Разберемся во всем, что видели,
Что случилось, что сталось в стране,
И простим, где нас горько обидели
По чужой и по нашей вине.
Принимаю, что было и не было,
Только жаль на тридцатом году –
Слишком мало я в юности требовал,
Забываясь в кабацком чаду.
Но ведь дуб молодой, не разжелудясь,
Так же гнется, как в поле трава...
Эх ты, молодость, буйная молодость,
Золотая сорвиголова!
Әйтеп бөтөргөһөҙ наҙлы, күм-күк
Дауылдан һуң тыуған ерҙәрем.
Һәм күңелем, сикһеҙ ялан кеүек,
Еҫен һулай баллы гөлдәрҙең.
Тындым. Йылдар үҙенекен итте,
Тик үткәнде һүкмәм, күп уйлап,
Ярһыу аттар, гүйә, сабып үтте,
Сай һыҙғыртып, бөтә ил буйлап.
Туҙан борҡоп ҡалды. Таптатылды
Еләк-емдең янып бешкәне.
Ишетелә хәҙер һил урманда
Япраҡтың да өҙөлөп төшкәне.
Ҡыңғыраумы? Алыҫ яңғыраумы? –
Тыныс һеңә барыһы күңелгә.
Сеү, күңел, һин әллә һаңғыраумы?
Үтер юлыбыҙ бит үтелгән!..
Хәтерләйек бөтә үткәндәрҙе,
Ни булғанын илдә, ни барын.
Кисер – беҙҙе ситкә типкәндәрҙе,
Хаҡ, нахаҡмы – онот уларын.
Күтәрәм мин барын һәм юғын да,
Тик шуныһы йәл – утыҙ йәш еткән –
Онотолоп ыҫлы ҡабағында,
Үтә аҙ һораным йәшлектән.
Әммә йәш имән дә, туйраланмай,
Бөгөлә бит шулай тикмәгә...
Их һин, йәшлек – алтын тиле башҡай
Кемгә килеп, кемдән китмәгән!..
До свиданья, друг мой, до свиданья...
Милый мой, ты у меня в груди.
Предназначенное расставанье
Обещает встречу впереди.
До свиданья, друг мой, без руки, без слова,
Не грусти и не печаль бровей, –
В этой жизни умирать не ново,
Но и жить, конечно, не новей.
Хуш бул инде, дуҫҡай, хуш хәҙергә,
Һөйөклөм, һин күңел түремдә.
Яҙмыш яҙған айырылышыу беҙгә
Осрашыу ҙа илтер бер көндә.
Хуш бул инде, дуҫҡай, ҡулһыҙ, һүҙһеҙ,
Бойоҡма бик, ҡашың йыйырма.
Был донъяла үлеү яңы түгел,
Йәшәүҙә лә юҡ бит айырма.