Михаил Дудин (1916 – 1993)
Михаил Дудин
(1916 – 1993)
ИЗ КНИГИ «ТАТАРНИК»
Осколки былой панорамы
Из тьмы вылезают на вид.
В душе известкуются раны
Вчерашних потерь и обид.
Душа отдыхает, как пашня,
Чтоб семя принять через год.
И песня на шрамах вчерашних,
Как дикий татарник, растет.
Вчера ломал деревья ураган,
И, словно танки, громыхали тучи,
И озеро бежало к берегам
И расшибалось о седые кручи.
Сегодня – неземная благодать:
Прозрачно небо, неподвижны воды.
И как-то непривычно наблюдать
Блаженное спокойствие природы.
Земля, как истина, обнажена,
И вертится наперекор обману:
Великое рождает тишина,
Пришедшая на смену урагану.
Михаил Дудин
(1916 – 1993)
«ШАЙТАН ТАЯҒЫ» КИТАБЫНАН
Уҙғандарҙың алыҫ осҡондары
Баҙлап сыға төндән был көндә.
Тик юғалтыу, әрнеү яралары
Төйөнләнә бара күңелдә.
Һөрөлгән ер орлоҡ һағынғандай,
Күңел иҙрәй, көҫәп нур ғына.
Сән(е)скеле шайтан таяғындай,
Ыҙанында үҫә йыр ғына.
ҒӘРӘСӘТТӘН ҺУҢ
Кисә генә дауыл ағастарҙы йыҡты,
Туптай гөрһөлдәште ҡара болоттар.
Күңел яллы тулҡын яуы ярға һуҡты,
Ә сал ҡая сөйҙө күбек ҡороҡтар.
Бөгөн инде йәннәт хозурлығы,
Күк зәп-зәңгәр, күле көмөш көҙгөләй,
Күреүе лә сәйер ерҙең был тынлығын,
Тик сиңерткә генә уны өҙгәләй...
Ер, хәҡиҡәт һымаҡ, асыҡ, йәйрәп ята,
Бар ялғанда еңгән төҫлө хис итеп.
Бөйөк хаҡлыҡ тыуа шулай был тынлыҡта
Бөтә ғәрәсәткә, гүйә, үс итеп!..
Не может быть, чтоб жили мы напрасно!
О. Берггольц
Ты – половина памяти моей.
И жизнь моя давно с твоей согласна.
Я, повторяя, присягаю ей:
Не может быть, чтоб жили мы напрасно.
Я не напрасно ставлю этот вздох
Над нашею судьбою как эпиграф.
И возникает вновь переполох
Весны и песни в пионерских играх.
Старинных лип медовая листва
Шумит над нами бурей через годы
Всей прелестью земного естества
На празднике обманчивой природы.
Не весь еще собрали пчелы мед,
Но на листве заметней отсвет меди.
И журавлей осенний перелет
Еще не окончание трагедий.
К нам журавли вернутся по весне
И протрубят над нашей кровлей ночью.
И память сердца, словно в полусне,
Прошедший праздник повторит воочью.
И встанет вновь зеленая трава,
И соловьи опять зальются властно,
И ты забудешь горькие слова:
«Не может быть, чтоб жили мы напрасно».
Пускай их скажет кто-нибудь о нас
И «мы» на «вы» заменит благодарно.
...Скворцы галдят на липах битый час
И, видишь, разлетаются попарно.
ЗАМАНДАШҠА
«Ғүмеребеҙ сая булһа булыр,
Мөмкин түгел зая булыуы!»
Ольга Берггольц
Һин – яртыһы йөрәк хәтеремдең,
Тормошобоҙ күптән ауаздаш.
Анты булһын йәнә бәғеремдең:
Бушҡа йәшәмәнек, замандаш!
Был аһыңды беҙҙең ҙур яҙмышҡа
Кереш итеп юҡҡа ҡуйманым.
Ҡайтһам да мин ҡат-ҡат ул һағышҡа,
Яҙ наҙынан һаман туйманым.
Бөтә күрке булып йәш саҡтарҙың,
Тәбиғәттең фани шауындай,
Ҡарт йүкәнең баллы япраҡтары
Йылдар аша шаулай, дауылдай.
Йыйып бөтмәй балын бал ҡорттары,
Ә япраҡта – көҙҙөң баҡыры.
Тик торнаның һуңғы торройоҡтары
Түгел әле ғүмер ахыры...
Киткән ҡоштар тағы ҡайтыр яҙын,
Баш осонда ҡанат ҡағырҙар.
Хәс төштәге ише, йәшлек наҙын,
Байрамдарын алып ҡайтырҙар.
Тағы ҡалҡыр ерҙә күтүләндәр,
Һандуғастар алыр әсиргә.
Зая булмаҫ ут-һыу кискән көндәр,
Ашыҡмайыҡ күҙ-йәш эсергә...
Әйтһә әйтһен уны тик йәш дуҫтар,
Башын эйеп беҙҙең ғүмергә.
Сыр-сыу килә, күрсе, сыйырсыҡтар,
Уҙаҡлашып осоп китергә...
ЧИТАЯ ДОКУЧАЕВА
Бескрайняя печаль седой полыни
В колючих иглах высохших осот.
И знает мир от века и поныне,
Что выше Правды в мире нет высот.
Кончается действительности смета.
Возможности исчерпаны до дна.
Что гибнет там, душа или планета?
Не все ль равно – трагедия одна!
Но нет конца. Опять росток, брезгливо
Оглядываясь, лезет напоказ.
Трагедия обходится без грима –
Прекрасное прекрасно без прикрас.
ВОСПОМИНАНИЕ О ПРОЩАНИИ С КОСМОНАВТАМИ
На Красной Площади 3 июля 1971 года
Слепая гроза не грозила,
Грозы не настала пора.
Над площадью Красной сквозила
Полдневного солнца жара.
Жара, как свинцовое лихо,
Как обморок страха в бреду.
И падали женщины тихо,
Без крика, в переднем ряду.
А там по рядам нелюдимо
Безмолвие сгорбленных плеч.
И музыка скорбная – мимо,
И мимо прощальная речь.
Я тоже, не чувствуя тела,
Стоял у Кремлевской стены
И в горе не видел предела
Сознания общей вины.
ДОКУЧАЕВТЫ УҠЫҒАНДА
Икһеҙ-сикһеҙ сал әремдең һағышын
Билсән генә баҫып үҫкән ярышып...
Тик кешегә ерҙә борон-борондан
Үҙ хаҡлығы иң хөрмәтле урында.
Әмәлен тап, кешем: ерең – гүр генә,
Аҡтыҡ көсөн биреп тынған бергенәң.
Ирме үлә, ерме – китһә бәрәкәт?
Ни булһа ла – бары бер үк һәләкәт!
Тик юҡ ахырызаман! Күрсе, күр, тағы:
Йәш үҫенте көнгә һуҙған ҡыяғын.
Фажиғәләр йөҙлөк кеймәй ятырлыҡ,
Гүзәл ләкин биҙәкһеҙ ҙә матурлыҡ.
1971 ЙЫЛДЫҢ 3 ИЮЛЕНДӘ
Ҡыҙыл майҙанда космонавтар менән
хушлашыу иҫтәлеге
Йәшен йәшнәп, күк тә күкрәмәй,
Дәжжәл ҡубып, ер ҙә тетрәмәй.
Тик барыһын Ҡыҙыл майҙанда
Аяҙ көндә йәшен атҡандай...
Яуҙырамы әллә ҡарғышын? –
Ҡояш ҡоя ҡайнар ҡурғашын.
Ҡатын-ҡыҙҙар, өнһөҙ һығылып,
Алғы рәттә китә йығылып.
Тауҙай йөк һалғандай иңенә,
Башын эйгән бөтә илгенәм.
Оҙата ул ғәзиз улдарын,
Шаңламай ҙа матәм моңдарын.
Мин дә, һиҙмәй үҙем-үҙемде,
Тештәремә ҡыҫып түҙемде,
Саҡ-саҡ торам диуар алдында,
Уртаҡ ғәйеп тойоп аңымда.
Признания поздние розы,
Пронизанный солнцем кумач,
И сквозь материнские слезы
Ребенка пронзительный плач.
Молчания темные реки.
И где-то под сердцем в груди:
Прощайте... Прощайте навеки,
Вы так далеко впереди!
СЛУШАЯ РАВЕЛЯ
Радиомаяки, по которым летчи-
ки прокладывали к Хиросиме
курс самолета с атомной бомбой,
передавали «Болеро» Равеля
На землю влажно и серо
Ложатся сумерки апреля.
Я вслушиваюсь в болеро,
Живу гармонией Равеля.
Мне музыка сейчас – сестрой.
И по таинственному знаку
И страсть, и мысль за строем строй
Ведет в смертельную атаку.
И гибнут души и миры –
И возникают в новом блеске,
Как краски, волшебством игры
Проявленные в старой фреске.
Поет сиреною свирель,
И дьявол надевает схиму,
И сам божественный Равель
Наводит смерть на Хиросиму.
Конец чудовищной игры
Ломает старые размеры.
И душит души и миры
Потусторонний запах серы.
Сәскәләрҙең һуңғы наҙлауы,
Ҡомастарҙың көндә баҙлауы,
Әсәләрҙең әсе һағышы,
Сабыйҙарҙың сәңгел тауышы –
Йотола ла өнһөҙ тулҡында,
Быуып ала ҡыҫып алҡымдан:
Мәңгегә хуш... бәхил булығыҙ!
Шундай алыҫ изге юлығыҙ!..
БОЛЕРО
Атом бомбаһы тейәгән самолетты
Хиросима утрауына илткәндә,
радиомаяҡтар мәшһүр Равелдең ошо
«Болеро» көйөн биреп, юл күрһәтәләр
Өшәнгес еүеш ел һемереп,
Йәйелгәс күк апрель эңере,
Ағылды «Болеро» моңдары,
Өҙгәләп йөрәктең ҡылдарын.
Әйтерһең, сихырлап сорнаны
Күңелде уй-хистәр бураны.
Ел-дауыл, үс итеп һағышҡа,
Ташланды дәһшәтле алышҡа...
Ҡылыстар ҡылысҡа ҡайрала,
Ҡалалар, донъялар ҡыйрала.
Әллә был ҡиәмәт көнөндә
Сур-сорнай саҡыра өңөндә?
Саҡыра, саҡыра ул сорнай,
Иблистең үҙен дә сихырлай.
Әллә был илаһи сорнайсы
Донъяға һәләкәт юрайсы?..
Аһ, мәхшәр уйындың ахыры
Ярыла утрауға аһ ороп.
Зәһәрле көкөрттөң ыуынан
Ҡалалар, донъялар быуыла!..
Ты входишь в жизнь, как в двери мастерской.
В твоем распоряжении отныне
Прекрасный мир прекрасного, людской
Трагедией построенный в пустыне.
И на тебе горит его тавро
Ответственности, действия и слова.
В нем многое из нового старо,
А старое значительно и ново.
В нем близкое безмерно далеко
И самое законное подсудно.
В нем ниспровергнуть вечное легко
И продолжать обыденное трудно.
Входи в него хозяином смелей,
Он ждет тебя и требует ответа.
Согрей его трагедией своей,
Прибавь ему еще любви и света.
ПОЗДНИМ ВЕЧЕРОМ
Ю. Быкову
В полгоризонта нарастая,
Из никуда в куда-нибудь
Летит галдя воронья стая
И – переходит в Млечный Путь.
И затихает, в мире этом
Единства мира не деля.
И колосятся тихим светом
Ночные звездные поля.
ТОРМОШҠА АЯҠ БАҪЫУСЫҒА
Тормош һиңә бөгөн ишек асҡан,
Донъяға һин тәҙрә уяһың.
Һинең ҡулда – ҡан-һөйәктән ҡалҡҡан
Гүзәллектең гүзәл донъяһы!
Күҙҙәреңдә яна яуаплылыҡ –
Эш-һүҙеңдең изге тамғаһы.
Бик-бик иҫке унда күп яңылыҡ,
Ә иҫкенең – сикһеҙ яңыһы.
Сикһеҙ алыҫ унда яҡының да,
Ә мәңгелек унда йоҙаҡлы.
Емерергә етә осҡоноң да,
Тик төҙөүе байтаҡ аҙаплы...
Ҡыйыуыраҡ баҫ һин, хужа булып,
Ул яуабын алыр ҡаты, ныҡ.
Үҙ фажиғәң менән йылыт уны,
Өҫтә йәнә һөйөү, яҡтылыҡ!..
КИСКЕ ЭҢЕР ТӨШКӘС
Ю. Быковҡа
Әллә ҡайҙан осоп, әллә ҡайҙа,
Ҡаплап алып ярты офоҡто,
Шаулашты ла ҡарға тубы яуҙай,
Ҡош юлына барып олаҡты.
Тынып ҡалды күктә тауыштары,
Бүлгеләмәй донъя берлеген.
Тик сайҡала йондоҙ башаҡтары,
Моңһоу ғына һирпеп керпеген.
ПРОСЫПАЮЩЕМУСЯ В ПОЛНОЧЬ
Твоей души добро и зло касалось.
Любовь не обходила стороной.
А вот когда-нибудь тебе казалось
Земля с горошину величиной?
Когда увидишь ты ее такою,
Услышишь боли бессловесный крик,
Тогда поймешь: над вечности рекою
Насколько ты ответствен и велик.
ПАМЯТИ АЛЕКСАНДРА ТРИФОНОВИЧА ТВАРДОВСКОГО
Он был на первом рубеже
Той полковой разведки боем,
Где нет возможности уже
Для отступления героям.
Поэзия особняком
Его прозрением дарила.
Его свободным языком
Стихия Жизни говорила.
Сочувствием обременен
И в песне верный своеволью,
Он сердцем принял боль времен
И сделал собственною болью.
Пусть память, словно сон, во сне
Хранит для чести и укора
Всю глубину в голубизне
Его младенческого взора.
ЯРТЫ ТӨНДӘ УЯНҺАҢ...
Инде күрҙең яҡшы-яман барын,
Мөхәббәт тә өттө бер саҡты.
Тик берәй мәл һиңә был Ер шары
Хәтерләтте микән борсаҡты?
Ишетер инең өнһөҙ ҡысҡырыуын,
Күрһәң әгәр уны шул саҡлы,
Күпме кисһәң был мәңгелек һыуын,
Шул тиклем һин оло, яуаплы!..
АЛЕКСАНДР ТРИФОНОВИЧ ТВАРДОВСКИЙ ИҪТӘЛЕГЕНӘ
Ул ғәскәрҙең күҙ-ҡолағы булды,
Алғасҡыла барҙы яу менән.
Юҡ, һайламаҫ батыр таҡыр юлды,
Ауһа ауыр яуҙа дау менән.
Шиғриәте уға инселәне
Зирәктәрҙән-зирәк ҡарашты.
Иркен теле беҙгә сер һөйләне,
Төп асылын асып тормоштоң.
Илдең ғәмен иңдәренә артып,
Тоғро ҡалды йырҙа иркенә.
Замандарҙың аһын йәнгә тартып,
Ише итте ирлек күр кенә.
Сабый ҡарашының зәңгәрлеген,
Бөтә тәрәнлеген күҙенең
Ул яндырып китте беҙгә бөгөн,
Ир намыҫы итеп үҙенең!..
Движенью истина нужна,
Но если взвесить строго,
Важна не истина, важна
До истины дорога.
Кто ты? Истец или творец, –
Смотри ясней и шире.
Мир – без конца в любой конец.
И – все возможно в мире.
И проклиная и любя
Его поток текущий,
Переступи через себя,
Вступая в день грядущий.
Без отвращения и лжи
И Правды свет неясен.
Но ты вселенной докажи,
Что сам ты – не напрасен.
ТВОЕЙ СВОБОДЫ ВЫСТРАДАННЫЙ ПУТЬ
Стихи, стихи, бойцы моей души.
Моя победа и моя отрава.
Забвенья и сомненья камыши...
И под обстрелом стонет переправа.
Что ждет тебя на дальнем берегу?
Неведомо перегорелым нервам.
Сквозь тину и болотную кугу
Какое слово выберется первым?
Но ты жива, поэзия, жива!
Как тот приказ в фельдъегерском конверте,
Всегда твои нуждаются слова
Не в чем-нибудь, а в подтвержденье смертью.
Ты весь огонь берешь себе на грудь,
И, свет зари перемежая тенью,
Твоей Свободы выстраданный путь
Проходит через гибель к воскресенью.
Хәрәкәткә кәрәк хәҡиҡәт,
Тик үлсәһәң һәр бер миҡдарын,
Хәҡиҡәт тә түгел бик ҡиммәт,
Ҡиммәт уға барыр юлдарың.
Эҙләр булһаң – ҡара алыҫҡа,
Төҙөр булһаң – ятма ояла.
Донъя сикһеҙ бөтә тарафҡа,
Бөтәһе лә мөмкин донъяла!
Ҡәһәрләп тә уны, һөйөп тә,
Ҡосаҡҡа ал ташҡын ағымын.
Тик күҙәтмә уны бейектән,
Тыуыр көнгә илтһен аҙымың.
Айырмайса хаҡтан ялғанды,
Хаҡлыҡ күрмәҫ һинең йөҙөңдө.
Ышандыр һин бөтә йыһанды
Тиккә килмәүеңә үҙеңдең!
УТЛЫ КИСЕҮ
Шиғырҙарым – яугир күҙ нурҙарым,
Еңеүҙәрем, һыуҙар әсеүем,
Яуған саҡта ҡурғаш ямғырҙары,
Иңрәп ятҡан һыуҙар кисеүем!..
Ни көтә һуң һеҙҙе алыҫ ярҙа?
Көйгән мейеләргә билдәһеҙ.
Мүк-һаҙҙарҙан, ҡамыш-батҡылдарҙан
Алда сығыр икән ниндәй һүҙ?
Тик тереһең, һин тереһең, йырым,
Сапҡын илткән һуңғы әмерҙәй,
Хаҡлығыңды раҫлар өсөн бары
Мин ҡорбанға әҙер хәҙерҙән...
Бар утты һин күкрәгеңә алдың,
Таң яҡтыһын ялғап төндәргә,
Ғазап менән азат юлдар һалдың
Үлем аша килгән көндәргә.
НАЕДИНЕ
Как нам подсказывает опыт
Своей судьбы и старых книг,
Порою самый тихий шепот
Слышней, чем самый громкий крик.
Есть многозначное мерцанье
Открытых глаз на глубине.
Молчи. Сейчас твое молчанье
Всех слов твоих понятней мне,
ПРАЗДНИК
А для меня из времени изъятый
Живет отдельно этот летний час
Сам по себе, пропахший зноем, мятой
И освещенный блеском наших глаз.
Наполненных взаимным отраженьем,
Голубизною – в синеве твоих,
Возвышенным и полным отрешеньем,
Безропотным доверием двоих.
Об этом знали иволга да ветер,
Да сосен прошлогодняя хвоя,
Да полностью раскрытая, в расцвете
Божественная женственность твоя.
В одно звено соединились звенья,
В одно кольцо спаялись два кольца.
И красоте восторга нет забвенья
И празднику взаимности – конца.
Куда бы ты ни скрылась, залетая,
Куда бы ты ни отправилась в полет, –
Зимой и летом черно-золотая
Мне, словно флейта, иволга поет.
ИКӘҮҘӘН-ИКӘҮ
Уҡып ҡына түгел,
Татып беләм
Яҙмышыма яҙған тетрәүҙән:
Ҡайһы саҡта
Иң шым бышылдау ҙа
Ҡеүәтлерәк күктәр күкрәүҙән.
Семәрләнеп күпме сер бөркөлә
Өнһөҙ баҡҡан упҡын күҙҙәрҙән.
Өндәшмә лә!
Был мәл өндәшмәүең
Аңлайышлы бөтә һүҙҙәрҙән!
БАЙРАМ
Миңә тиһәң, ваҡыт ағышынан
Башҡа йәшәй йәйге ул сәғәт.
Ул ер еҫе, ул күк балҡышынан
Төңөлөргә һис тә юҡ сәбәп.
Зәңгәр күлдә күктәр ҡабынғандай,
Күҙҙәремдә күҙең сағылды.
Онотолоп, һүҙһеҙ табынғандай,
Тик ышаныс ҡына ағылды.
Быны белә ел дә һарығошҡай
Һәм былтырғы шыршы ылыҫы;
Белә тағы сәскә атып та
Ул илаһи наҙың-ырыҫың...
Бер сылбырға икенсеһен ялғап,
Ике йөҙөк бергә уҡмашты.
Матурлыҡҡа тик һоҡланыу һаҡлап,
Байрамыбыҙ күккә олғашты...
Ҡайҙа ғына осоп юғалһаң да,
Ҡайҙа ғына юлың илтмәһен,
Һарығошҡай һайрай, бел, һаман да
Йәйен-ҡышын ул көн иртәһен...
Я синей песней изойду
На том далеком перекрестке,
Где ночь затеплила звезду
На подрастающей березке.
Где родниковая вода
Бежит сквозь заросль бересклета,
Где прошлогодняя беда
Забыта в нынешнее лето.
Где запоздалый василек,
Достойный брат небесной сини,
Цветет, как радость, как намек
О покорении пустыни.
О, жизнь! Твой голос не умолк!
Он стар, как мир, и молод внове,
Как откровение и долг
В самом биенье юной крови.
И все живущее родней.
И прошлое с грядущим схоже.
А радость? – Чем она трудней,
Тем превосходней и дороже.
ПИСЬМО В СТИХАХ О СТРАННОМ СЛУЧАЕ
Я ничего от вас не скрою,
Всю душу выложу до дна:
Живу в лесу, дружу с горою
Напротив моего окна.
Гора ко мне приходит поздно,
Наваливается в окно
И в тишине из шкуры звездной
Вычесывает волокно.
Зәңгәр йыр булып айҡармын
Беҙ ҡауышҡан юл сатын.
Йондоҙ булып та байҡармын
Йәш ҡайындың йәшел ҡанатын.
Унда талдар араһынан
Ағып ятҡас йырсы шишмәһе,
Былтырғы йәй яраһынан
Арынмайса быйыл нишләһен?
Һуңлап атҡан зәңгәр сәскә
Зәңгәр күктең тоғро һеңлеһе –
Буш сәхрәгә илтеп сәнскән
Үҙ күркенең еңеү билгеһен!..
Эй һин, тормош – тынмаҫ тауыш!
Мәңге ҡарт та, мәңге йәш тә һин,
Йәш йөрәккә – яңы асыш,
Ә ҡартына тәмле төш тә һин.
Һәр тере йән туғаныраҡ,
Үткәндәргә оҡшаш хәҙерге.
Ә шатлыҡ һуң? – Ҡыйыныраҡ
Булған, күркәм, ҡәҙерле.
СӘЙЕР БЕР ХӘЛ ХАҠЫНДА ШИҒРИ ХАТ
Бер ниҙе лә һеҙҙән йәшермәйсә,
Бар серемде һалам аҡтарып:
Бер кемгә лә күңел төшөрмәйсә,
Үҙ иттем тик бер тау аһтарын.
Был урманда беҙ бик яҡынайҙыҡ,
Һәр кис һайын миңә килә ул.
Йондоҙ тетеп, бер көнйәлә-айҙың
Төнө буйы нурын иләй ул.
Потом мне теплый свитер вяжет
И надевает на меня.
Пока я сплю, стоит на страже
До утра завтрашнего дня.
И, освещенная рассветом,
Отходит в световую даль,
Сверяя с отгоревшим летом
Свою заботу и печаль.
Родник ей за ухом щекочет,
Струной натянутой звеня.
И целый день гора хлопочет,
Ей целый день не до меня.
Но день окончится. Под вечер
Она опять придет ко мне.
Перед окном расправит плечи
И загородит свет в окне.
И не пеняя на погоду
И на отсутствие огней,
Я буду рад ее приходу
И посумерничаю с ней.
И снова будет ночь струиться
Легко, как речка через мель...
Вот что со мною здесь творится
От вас за тридевять земель.
ЭЛЕГИЯ
Отошедшее лето
С печалью пустынных полей,
Над полями с рассвета
Седая печаль журавлей.
С этой вечной печалью
Моя улетает печаль.
За прозрачною далью
Далекая видится даль.
Шул нурҙарҙан йылы күлдәк бәйләп,
Кейендерә мине, иркәләп.
Төнәтә лә, әкиәтен һөйләп,
Ҡайтып китә бик-бик иртәләп.
Яурынына ябып таң яҡтыһын,
Алыҫтарға китеп юғала.
Уның ғәмен тағы кем татыһын –
Йәйҙән көҙгә үҙе юл һала.
Алҡа һымаҡ сыңлап, тик шишмәһе
Ҡолағынан наҙлай, талсыҡмай.
Көнө буйы уның үҙ эш-ғәме,
Ҡайғыһы юҡ миндә, ай сыҡмай.
Ә шулай ҙа көн байығас, тағы
Килеп етә үҙе эргәмә.
Күм-күк күҙе менән миңә бағып,
Төн пәрҙәһен тарта тәҙрәмә.
Һис үпкәм юҡ, көндәр боҙолһа ла,
Шәмдәр янмаһа ла бүлмәмдә, –
Тик ул килһен миңә, тау булһа ла,
Тик ул ҡалһын төнгә эргәмдә.
Төн һарҡылыр тағы, серле моңдай,
Шишмә ише сеңләп-сөбөрләп...
Бына ниҙәр булып ята бында –
Һеҙҙән алыҫ ете ят ерҙә...
ЭЛЕГИЯ
Һағыш баҫҡан буш яланда
Һыҡрай ҡурай моңдары –
Таңдан алып сыңрай унда
Сыңрау торна сыңдары.
Шул мәңгелек һағыштарға
Һарылғандай һағышым.
Саҡырғандай алыҫтарға
Алыҫтарҙың-алыҫы...
Там под синею сенью
Холодных и ломких небес,
Словно дань повторенью,
Осенний смыкается лес.
Там лежит на траве
И на золоте сонных осин
Синевой в синеве
Осиянная синяя синь.
Эта легкая синь
Через тонкую плоскость стекла
С крыльев диких гусынь
Под ресницы твои натекла.
Натекла и стоит,
Как озера в тени камыша.
И цветет, и грустит,
И смеется, и стонет душа.
КРИК ВДОГОНКУ
Твои отходят корабли.
А я – как рыба на мели.
С последним кораблем вода
Уходит тоже навсегда.
На жабрах желтого песка
Скрипит смертельная тоска.
Спалило солнце до костей
Вместилище моих страстей.
И никогда опять прибой
Здесь не появится с тобой.
И нужно миллион веков,
Чтоб руки вместо плавников,
Чтоб я твоих коснулся рук.
Чтобы открылся новый круг.
Күк көмбәҙгә тейһә ҡулым,
Селпәрәмә килер бит,
Һуңғы моңом, шаңдау булып,
Һары урманда ирер бит.
Ята унда күк ҡурпыла
Күктең өткөс һалҡыны –
Уйға талған уҫаҡты ла
Ялмап алған ялҡыны.
Осор ҡоштар әллә бөгөн
Ҡанатҡайҙарын ҡағып,
Киттеме күк күкһеллеген
Керпек аҫтыңа яғып?
Күк төҫ төшкән күҙеңә лә, –
Ҡамыш ҡаймаһы түгел.
Көйөнә лә, һөйөнә лә, –
Һағыш даръяһы күңел...
АРТЫҢДАН ҠЫСҠЫРЫУ
Алып китә һине минән карабың,
Мин, балыҡтай, ярҙа тулап ҡаламын.
Һуңғы карап китеү менән бит бергә
Һыу ҙа ярын ташлап китә ғүмергә.
Шығырлатып айғолағын ҡомдарҙың,
Һығып алған һары һағыш ҡомары.
Һөйәккәсә ҡояш өткән тәнемде,
Һурып алған тәнемдәге йәнемде.
Бер ҡасан да инде ташмаҫ был һыуҙар,
Беҙҙе тағы ҡауыштырмаҫ ярһыуҙар.
Ҡулдарыңа был ҡулдарым тейгәнсе,
Ерҙә тормош яңы түлен йәйгәнсе,
Өйләнгәнсе ҡулға – йөҙгөс ҡанаттар,
Үтер тағы ерҙә мең-мең быуаттар...
Алып китә, алыҫ китә карабың,
Ярҙа тулап, эсәм һуңғы шарабың...
ОБЪЯСНЕНИЕ САМОМУ СЕБЕ
Я понял только в этот год,
Как эти годы
Тебе давил на плечи гнет
Моей свободы.
Но твой восторг путей земных,
Твой счастья гений,
Оплачен каторгой моих
Разуверений.
И только страсти странный час
Меня с тобою
Равнял и вел далеко нас
Слепой тропою.
ПЕРЕД АСТРАХАНЬЮ
Перед закатом сходит зной.
Как вечности дорога,
Течет река передо мной
Медлительно и строго.
Темней и гуще облака,
Острее пахнет тиной.
Течет передо мной река
Последнею долиной.
Все позади: и бой, и торг,
И бегство из-под власти,
И страсти бешеный восторг,
И отвращенье страсти.
Теперь судьба реки легка.
За поворотом – море.
В его судьбу втечет река
И растворится вскоре.
И все, окончен дальний путь,
Как из варягов в греки.
Но ты, душа, не позабудь,
Как умирают реки.
ҮҘ-ҮҘЕМӘ АҢЛАТЫУ
Мин ышандым быйыл ғына,
Көндән бер көндө
Ниндәй йөк булғанлығына
Һиңә иркемдең.
Тик ерҙәге шатлығыңды, –
Бәхет ҡошоңдо, –
Аяп, күпме утта яндым,
Күпме бошондом.
Тик бер сәйер мәле хистең
Беҙҙе ҡабаттан
Тағы алыҫ алып китте
Һуҡыр һуҡмаҡтан...
ӘСТРХАН АЛДЫНДА
Көн һүрелә көн байыуға.
Мәңгелектең юлындай,
Мөһабәт, киң, оло йылға
Йәйрәп ята алдымда.
Болоттар ҙа ҡуйыра бара,
Нығыраҡ аңҡый ләм еҫе.
Тулҡындар ҙа туймай ҡарап
Һуңғы туғайҙар төҫөн.
Артта ҡалды барыһы ла:
Ярһыуы ла, яуы ла,
Баҙары ла, моң-зары ла,
Ҡыҫып торған тауы ла...
Инде еңел хаҡ яҙмышы:
Бер боролһа – диңгеҙе.
Ҙур шауына илтеп ҡушыр
Үҙ яҙмышын киң Иҙел.
Варягтарҙан гректарғаса
Ниндәй алыҫ юл сапты!..
Тик, күңелем, онотмаҫы
Ир-Иҙел үлгән саҡты...
НА СМЕРТЬ МАРТИНА ЛЮТЕРА КИНГА
Предателей предательские пули
Из-за угла не знают неудач.
Над жертвою в почетном карауле
Стоит ее неузнанный палач.
И НЕТ БЕЗЫМЯННЫХ СОЛДАТ
Гремят над землею раскаты.
Идет за раскатом раскат.
Лежат под землею солдаты.
И нет безымянных солдат.
Солдаты в окопах шалели
И падали в смертном бою,
Но жизни своей не жалели
За горькую землю свою.
В родимую землю зарыты,
Там самые храбрые спят.
Глаза их Победой закрыты,
Их подвиг прекрасен и свят.
Зарница вечерняя меркнет.
В казарме стоит тишина.
Солдат на вечерней поверке
В лицо узнает старшина.
У каждого личное имя,
Какое с рожденья дают.
Равняясь незримо с живыми,
Погибшие рядом встают.
Одна у нас в жизни присяга,
И Родина тоже одна.
Солдатского сердца отвага
И верность любви отдана.
Летят из далекого края,
Как ласточки, письма любви.
Ты вспомни меня, дорогая,
Ты имя мое назови.
МАРТИН ЛЮТЕР КИНГ ҮЛЕМЕНӘ
Хаиндарҙың хыянатсыл ҡулы
Яҙа атмай,
Атһа мөйөштән.
Баш осонда,
Ҡайғырғандай булып,
Тора ҡатил – гүйә, фәрештә!..
ЮҠ ЕРҘӘ ИСЕМҺЕҘ ҺАЛДАТТАР
Гөрҫләтеп туптарҙан аталар,
Күктәрҙе күкрәтә ул туптар.
Ә гүрҙә һалдаттар яталар,
Юҡ ерҙә исемһеҙ һалдаттар.
Тамсы ҡан ҡалғансы һуғышып,
Һалдаттар окопта туңдылар.
Йәлләмәй иң һуңғы һулышын,
Ил ғәзиз, тип һәләк булдылар.
Тыуған ер йылыта үҙҙәрен,
Унда иң ҡыйыуҙар йоҡлайҙар,
Еңер көн йомдорған күҙҙәрен,
Еңеүҙе уяуҙар һаҡлайҙар.
Кис шәфәҡ балҡығас һуңғы ҡат,
Казарма тын ҡала тиҙ генә.
Был киске барлауҙа ҡарт һалдат
Таный һәр һалдатты йөҙөнән.
Һәр кемдең исемен үҙенә
Тыумыштан мәңгегә биргәндәр,
Күренмәй тереләр күҙенә,
Бер сафҡа теҙелә үлгәндәр.
Бер генә бирелә һүҙ-антың,
Һөйөклө илкәй ҙә бер генә.
Шуға ла йөрәге һалдаттың
Иң ҡыйыу, иң тоғро еренә.
Ҡош теле саҡлы хат яҙғанда,
Йәлләмә, һөйөклөм, хисеңде.
Онотма, тыуған яҡ, һин унда,
Атап әйт минең дә исемде!..
ИДУЩЕМУ В ГОРЫ
Недвижны горы и могучи.
Им страсть и время нипочем.
Гора к горе уходит в тучи,
Расталкивая их плечом.
Там лед вершинам лег на плечи,
Покой веков холодный чист.
Но он не вечен, он не вечен –
Запомни это, альпинист.
Лишь только стоит камень сдвинуть,
В базальт скалы вбивая клин, –
И гул лавин пойдет в долину,
Захлестывая дно долин.
Он пролетит, бездумный всадник,
Пригнувши голову, с горы
Сметая цепкий виноградник,
Срывая сакли и дворы.
И словно не было в помине
Веков прекрасного труда.
Упрямец, рвущийся к вершине,
Оглядывайся иногда.
ПОСВЯЩЕНИЕ
Ты – неизведанная местность
И неоткрытая река,
Сегодня эта неизвестность –
Твое достоинство пока.
Ты – песни будущего почва
И старой вечности родня.
Ты – недоставленная почта
В мой день из завтрашнего дня.
ТАУҒА ҮРЛӘҮСЕГӘ
Ҡымшанмай ҙа мәғрур тора тауҙар,
Кире ҡағып заман яуҙарын.
Бер-береһен күккә сөйгән улар,
Иңдәренә болот ауҙарып.
Боҙҙарҙы ла иңдәренә һалған
Тере һыуҙың йәнен ерләүсе,
Тик был тынлыҡ мәңге түгел – ялған
Иҫеңдә тот, тауға үрләүсем!
Ҡуҙғат тауҙың тик бер ташын ғына,
Шына ҡағып ҡая йөҙөнә,
Күк күкрәр боҙҙар ташҡынынан
Дәжжәл ҡалҡып сығыр әҙенән.
Ул ҡоторған һыбай, башын баҫып,
Осоп үтер упҡын-аранан.
Юлындағы һәр терене яҫҡып,
Йорт-ҡуранан яһар хараба.
Һис эҙе лә ҡалмай, юҡҡа сығыр
Быуаттарҙың аҫыл емеше.
Тауға ынтылһаң һин, булсы сабыр,
Артҡа ла баҡ ҡай саҡ һин, кешем.
БАҒЫШЛАУ
Һин – әлегә күреп белмәгән ер,
Әле асылмаған бер йылға.
Ошо билдәһеҙлек, сисмәгән сер –
Бар байлығың һинең быйылға.
Һин – әлегә башы йыр шишмәмдең,
Мәңгелектең хыял ҡанаты.
Һин – бөгөнгә иртәгәһе көндөң
Килеп етмәй ҡалған бер хаты...
Күк томанда ҡояш энәләре
Төндө көнгә бәйләй нағышлап.
Уянсы, ас керпеккенәләрең,
Зәңгәр көндө миңә бағышлап.
Аймылышмаҫ инде таңдарыбыҙ,
Бит яңынан тыуҙыҡ бөгөн беҙ.
Байрам бөгөн, беҙҙең байрамыбыҙ,
Календарҙа – зәңгәр көнөбөҙ.
Ҡағылмаҫ ул дәфтәр-маҙарға ла,
Бутамаҫ ул төшкә өндәрҙе.
Йырларға ла була, иларға ла
Ҡайтҡанына иң аҡ көндәрҙең.
Бүләктәрҙең бүләге ул беҙгә,
Онотайыҡ донъя болаһын.
Беҙ тағы ла бергә, бергә, бергә, –
Тоғролоҡтоң игеҙ балаһы.
12 СЕНТЯБРЯ
В тумане солнечные спицы
В три нитки вяжут свет и тень.
Проснись, открой скорей ресницы,
Наполни легкой синью день.
Ведь нас ничто с тобой не разнит
На этой утренней заре.
Сегодня наш с тобою праздник,
Наш Синий день в календаре.
Он не заглядывал в тетради,
Не тасовал ночные сны.
Но стоит петь и плакать ради
Его чистейшей новизны.
Он как награда всем наградам
И над тобой и надо мной.
И мы с тобою рядом, рядом,
Как дети верности одной.